Cor ten Haaf: ‘Het begon met de TNO-studie Duinen en duinvalleien’
Vanaf de zeventiger jaren is ecoloog Cor ten Haaf bijna permanent met de duinen bezig. Dat begon toen hij als onderzoeksassistent betrokken was bij een onderzoek van TNO, waarbij het hele Nederlandse duingebied in kaart is gebracht. In dezelfde tijd ontstond Stichting Duinbehoud en gaf Cor zich op als een van de eerste donateurs.
De ecoloog vertelt graag het verhaal hoeveel geluk hij heeft gehad om aan dit TNO-onderzoek mee te mogen doen. Hij was gestopt met een opleiding voor botanisch analist en wilde eigenlijk liever met biologie en natuurbeheer bezig zijn. In 1976 zag hij de vacature die bepalend werd voor zijn verdere carrière. Er werden drie onderzoeksassistenten gevraagd. “Meer dan 200 mensen hadden gesolliciteerd op de vacature van vegetatiekundig assistent. Ik ben eruit gekozen.”
Duinen in beeld
Het TNO-duinvalleienonderzoek werd gefinancierd door vier ministeries. In die tijd waren de duinen veel te droog en verontreinigd door oppervlakte-infiltratie voor drinkwaterwinning. Drie academici – hydroloog Theo Bakker, fysisch geograaf Jan Klijn en vegetatiekundige Erik van Zadelhoff – verrichtten samen met hun assistenten gedurende 3,5 jaar het omvangrijke onderzoek om het hele Nederlandse duingebied in kaart te brengen.
“’s Zomers gingen we het veld in om te karteren en te inventariseren. ’s Winters verwerkten we de resultaten in het Gorlaeus laboratorium. Het was bijzonder en leuk. Niet alleen vanwege de kwaliteit van de betrokken mensen, maar ook omdat we goed bij elkaar pasten. Het werd een soort vriendenkring. We hebben veel lol gehad en goed onderzoek gedaan.”
Mede naar aanleiding van dit onderzoek en de aanbevelingen is de waterwinning in het duingebied Berkheide tussen Katwijk en Wassenaar veranderd van oppervlakte-infiltratie naar diepinfiltratie en is het beheer verbeterd. De drie onderzoekers zijn erop gepromoveerd. In 1979 verscheen het boek Duinen en Duinvalleien. Het is een standaardwerk voor wie zich bezighoudt met vochtige natuurgebieden. “Veel van de latere maatregelen op het gebied van waterwinning en beheer, staan al in dit boek.”
Ecologisch adviesbureau
Cor ging na het TNO-onderzoek op verschillende andere plaatsen door met inventariseren voor andere opdrachtgevers en was vogelwachter op Rottumerplaat. In 1984 begon hij samen met Theo Bakker Ecologisch adviesbureau Ten Haaf & Bakker. Het is een van de oudste ecologische adviesbureaus. “We doen onderzoek en maken van natuurontwikkelings- en beheerplannen. De laatste vijf jaar maken we evaluatierapporten van het beheer van het Noordhollands Duinreservaat en de Kennemerduinen en van de effecten van maatregelen zoals begrazing en het planmatig afplaggen. Welke planten zijn er spontaan opgekomen en voldoet dit aan de verwachting? In de Schoorlse duinen hebben we bijvoorbeeld een plan gemaakt voor de regeneratie van vochtige duinvalleien.”
Stichting Duinbehoud
In de tijd dat Cor bezig was met het TNO-onderzoek ontstond ook Stichting Duinbehoud. “In het begin was het vooral een actiegroep. Ze verzetten zich met succes tegen de uitbreiding van de waterwinning in duingebied Berkheide. Samen met Theo Bakker ben ik toen binnen Duinbehoud met de werkgroep Duin en Kust begonnen. We waren actief in het Noordhollands Duinreservaat, Den Helder en de Schoorlse duinen. Ook hier hadden de acties van Duinbehoud succes. Waterleidingbedrijf PWN stapte ook over op diepinfiltratie.”
“Ik ben donateur geworden, omdat ik het een goede club vond. Ons TNO-onderzoek vormde mede de wetenschappelijke basis voor de overstap van oppervlakte-infiltratie naar diepinfiltratie en het herstel van vochtige duinvalleien. Dankzij de Stichting Duinbehoud is dat voor elkaar gekomen. Nu heb je weliswaar een betere bescherming door Natura 2000, maar er blijft altijd aan het duingebied getrokken worden. Ik zie de stichting daarom, samen met andere natuurbeschermingsclubs, als een waakhond.”
Kunst en natuur
Officieel is Cor ten Haaf al een paar jaar pensioengerechtigd. Hij is nog steeds actief vanuit het adviesbureau. “Elk voorjaar sta ik weer te trappelen om het veld in te gaan. De hele zomer zit ik in het Noordhollands Duinreservaat en de Kennemerduinen. En vandaag was ik nog in de Schoorlse Duinen om te inventariseren.”
Samen met de Alkmaarse kunstenaar Pé Okx probeert hij natuurontwikkeling en kunst met elkaar te verbinden. “Bij natuurontwikkeling probeer je een gunstige situatie te maken voor de vegetatie en de dieren die er leven. Ik heb daar ‘gereedschapskisten’ voor, maar je kunt met kunstzinnige vormen net zoveel kwaliteit voor de natuur toevoegen. Samen met Pé ontwerpen we projecten. Het eerste gerealiseerde project is de VisKringloop Wieringermeer met een paai- en opgroeiplaats voor vissen.”
Tekst: Marleen Arkesteijn
