De setting: Een tafel op het strand bij de vloedlijn met twee stoelen en een schemerlamp. Schrijfster Elizabeth van den Dries neemt plaats op de ene stoel. Nu maar afwachten wat er gebeurt. Neemt iemand plaats op de andere stoel? En wat is zijn of haar verhaal? Dit simpele uitgangspunt vormde de basis voor het boek Tafeltje Vertelt, dat de schrijfster samen met fotograaf Ria van Houten en beeldend kunstenaar Astrid van Seccelen uitbracht.
Elizabeth van den Dries groeide op in het Zeeuwse Oost-Souburg. Haar ouders waren echte zeemensen en die liefde voor de zee en de duinen gaven ze aan hun vier kinderen mee. Elizabeth herinnert zich hoe ze iedere week met hun moeder op de fiets naar Dishoek gingen, tassen aan het stuur. Best een gezeul. En dan de zee in “met die gebreide badpakjes die wanneer je het water in liep al helemaal tot op je knieën hingen”. In het weekend ging haar vader mee, dan verliep het allemaal wat makkelijker. Ook bij Ritthem kwamen ze vaak of wanneer ze ’s zomers bij hun opa logeerden bij de Kaloot, een plek waar veel fossielen gevonden worden.
Een zijstraat van de zee
Elizabeth, schrijfster van romans, gedichten en kinderboeken, is ongeveer 45 jaar weggeweest uit Zeeland. Ze woonde in die tijd in Amsterdam, Noordwijk en Brabant en reisde door Midden- en Zuid-Amerika. Ze kan genieten van bossen maar ontdekte dat haar hart toch echt bij de zee ligt. “De plek waar je opgroeit blijft een belangrijke invloed op je uitoefenen. Ik ben teruggekomen en woon nu in een zijstraat van de zee. Ik wandel mijn straat uit en loop dan zo de zee in. Dat is geweldig.”
De zee als inspiratiebron
Haar band met zee is een bron van inspiratie voor het schrijven. Elizabeth geeft een voorbeeld: “Toen ik hier weer in Vlissingen kwam wonen, kwam er spontaan een roman in me naar boven over een vrouw die in de Randstad woont maar met voorouders uit Zeeland. Zij gaat een sabbatical aan zee houden en vindt een torenkamertje aan de boulevard in de oude zeevaartschool. De zee lijkt haar heel idyllisch met lekker weer en zon en dan heerlijk op het strand bakken. Maar het is helemaal niet altijd idyllisch natuurlijk. Je hebt stormen en in de winter en herfst zijn de zeewinden koud en bar.”
“De hoofdpersoon komt daardoor in een soort overlevingsmodus en dat doet innerlijk wat met haar.” Zelf kent Elizabeth zo’n strijd niet. “Ik ben bij de zee opgegroeid, dus dat is anders. Maar ik hoor soms wel van andere mensen dat zij zo’n hekel hebben aan de harde wind en dat zij het geluid daarvan zo overheersend vinden.”
Eén vraag
Op een dag zat Elizabeth samen met fotograaf Ria van Houten en beeldend kunstenaar Astrid van Seccelen na te denken over een volgend project. “Waarom zouden we niet een tafel met twee stoelen aan zee neerzetten met een schemerlamp erbij en dan gaan kijken wat er gebeurt? Want mensen willen heel graag een verhaal vertellen. De combinatie van mensen in een omgeving, wat gebeurt er dan?” Het idee van Tafeltje Vertelt was geboren.
Schrijfster Elizabeth, fotograaf Ria en kunstenaar Astrid zijn alle drie ook therapeuten. Elizabeth zelf is rouwtherapeut. De gedachte bleef hen fascineren. Elizabeth zou aan tafel gaan zitten, zo was het plan, en als er iemand tegenover haar kwam zitten, zou ze een vraag stellen: Wat is je eerste herinnering op het moment dat je bij zee kwam of dat je op de duinen stond en naar beneden keek. “Ik zou alleen die ene vraag stellen en vervolgens zouden we kijken wat er gebeurde.”
Steeds schever
Elizabeth vertelt verder over de totstandkoming van Tafeltje Vertelt: “We zijn in 2019 met het project begonnen. In juni zijn we toen twee uur op het Nollestrand in Vlissingen, een heel mooi stukje strand, op de vloedlijn gaan zitten en in september nogmaals tijdens het festival Film by the Sea. Ik ben aan de tafel gaan zitten. Al vrij snel kwam er iemand zitten, en daarna nog iemand en nog iemand. Op een gegeven moment ontstond er zelfs een rij. Het werd hartstikke druk met mensen die hun verhaal wilden vertellen.” Tijdens de gesprekken kwam de zee steeds dichterbij en zakten de stoelen steeds een stukje verder weg in het zand. Lachend: “Op een gegeven moment gingen we steeds schever hangen, maar we vonden dat we niet moesten gaan verzitten. Dat was wel een avontuur ja.”
“Die vraag van mij triggerde veel mensen om het verhaal te vertellen dat op dat moment het meest dicht bij hen lag, het verhaal dat verteld wilde worden. Dan zie je hoe je in verbinding gaat met de ander en de ander vrijuit gaat vertellen over de meest diepe zaken. Heel bijzonder vonden we het. Het project Tafeltje Vertelt deed veel mensen denken aan een van de kunstprojecten van Marina Abramovic waarbij zij in het MoMa in New York aan een tafel zit – in stilte – en er een bezoeker op de tweede stoel plaatsneemt, ook in stilte. In de lichaamstaal zie je veel gebeuren.”
Zeevindseltjes
“Uiteindelijk kwamen we erop uit dat we van Tafeltje vertelt een groot koffietafelboek moesten maken. Dat is in 2020 gepubliceerd. Aan ieder boek zit een doosje bevestigd met een ‘zeevindseltje‘, iets wat aan zee gevonden is, een schelp bijvoorbeeld.”
“Bijzonder was dat iedereen toestemming gaf om hun verhaal in het boek te laten verschijnen. We hebben niet alleen verhalen van mensen uit Nederland maar ook uit België, Frankrijk en Duitsland. Veel Vlamingen komen bijvoorbeeld naar Nederland omdat zij de kust bij ons nog mooi vinden, met echte duinen. Bij hen is de kuststrook vaak helemaal volgebouwd.”
Fotograaf Ria stond op meters afstand en kon niet horen wat er in de gesprekken verteld werd. Pas later ontdekten wij op de foto’s dat bij de meest heftige verhalen de kleur van de wolken ook donker is en dat bij de vrolijkere verhalen de zon schijnt. Zo zie je hoe de natuur samenwerkt met de verhalen die verteld worden zonder dat je daar invloed op hebt. Fascinerend.”
Vitamines uit duinbesjes
Het zal geen verbazing wekken dat Elizabeth ook een bijzondere band met de duinen heeft. Het duingebied is belangrijk voor iedereen, onderstreept ze. Door haar nicht Kaja van Rhijn, coördinator bij Stichting Duinbehoud, kwam ze in aanraking met Duinbehoud. “Ik ben een fan en volg de berichten op de website en social media.”
Elizabeth wandelt vaak in de duinen en afgelopen september wees iemand haar op allerlei duinbesjes en hoe gezond die zijn. “Die had ik nog nooit geproefd. Ik laat ze eigenlijk altijd over voor de vogels. Maar degene met wie ik was eet de hele winter elke dag vijf duinbesjes omdat ze vol zitten met allerlei vitamines. Ik heb het ook geprobeerd maar het is niet aan mij besteed, zo zuur. Ik vond het wel heel bijzonder om te zien hoe je zo dichtbij extra vitamines uit de duinen kunt halen.” Voor haarzelf zijn misschien wel de verhalen van mensen het mooiste dat de kust te bieden heeft.
Het boek Tafeltje Vertelt is te koop via de website www.tafeltjevertelt.nl
Tekst: Helm Horsten
