‘Langs de Waddenkant heen, via de duinen terug of andersom; een kaart heb je niet nodig’. Dit advies van duinconsulent Johan Krol werd door Gert van der Laan opgevolgd toen hij met partner per fiets het eiland verkende. Ze maakten kennis met de aangroei van een zandbank aan het eiland, het Woeste Oosten en Ameland als kunstenaarseiland.
Van Wad naar Duin
Vanaf de Veerhaven nemen we het fietspad aan de buitenkant van de dijk naar het westen. Op de zandplaten zien we honderden scholeksters en goudplevieren. Bij de Ballumer Bocht nemen we een kijkje bij het reddingsstation. In Museumhaven Zeemanshoop liggen een viertal historische reddingboten. De Neeltje Jacoba heeft in haar glorietijd vanuit IJmuiden 250 reddingsoperaties verricht, waarbij meer dan 200 personen werden gered. Vóóraan bij de drijvende steiger ligt de moderne snelle Anna Margaretha, klaar om uit te varen als redder in nood.
Ameland, kunstenaarseiland?
We gaan de dijk over en brengen een bezoekje aan het Museum Sorgdrager in Hollum. Het bezit een fraaie verzameling schilderijen van Amelander kunstenaars. Dat begrip is ruim en omvat zowel kunstenaars die op Ameland geboren zijn, als degenen die regelmatig naar het eiland trokken om daar te schilderen, zoals verschillende leden van de Groninger kunstenaarskring De Ploeg. Bij ons bezoek troffen we een expositie van een Kunstproject van de Amelander scholen aan. Ruim tachtig leerlingen hebben plastic huishoudafval verzameld en hiermee onder leiding van kunstenaar Conrad van Tiggelen een kunstwerk gemaakt, gebaseerd op de plattegrond van de buurt waarin ze wonen. Door het werk rood of groen te schilderen geeft elke leerling aan of er te veel plastic verpakkingsmateriaal op Ameland gebruikt wordt (rood) of dat er juist veel gedaan wordt om minder plastic te gebruiken. Hiermee wordt gerefereerd aan de ramp met het containerschip MSC Zoe dat in januari 2019 342 containers voor de kust van Ameland verloor. Een mooi milieueducatie project!
Ieder jaar is de maand November Kunstmaand op Ameland met exposities en open ateliers. In samenwerking met Museum Belvedère werd in Museum Sorgdrager afgelopen jaar een tentoonstelling over de schilder Tames Oud met als titel Eiland van verlangen georganiseerd. Tames Oud is op Ameland geboren, verhuisde naar Brussel waar hij de Academie voor Schone Kunsten bezocht. Van de kunst kon hij niet leven waardoor hij moest bijklussen als bokser, wielrenner, stoker en visserman. In Brussel dreef hij een kroeg, maar zijn echte liefde was de kunst. Als de laatste gast verdwenen was, schiep hij op zolder nieuwe werken: grafisch werk en schilderijen, vaak geïnspireerd op het Ameland van zijn jeugd.
Kwelders en strijd tegen de elementen
We fietsen verder langs de dijk: er ontvouwt zich een kwelderlandschap met kreken en restanten van landaanwinningsprojecten. Je kunt hier een stukje de kwelder opgaan en lamsoor, zeekraal en andere zoutplanten bewonderen. Verder fietsend bereiken we via het Hollummer Bos de westpunt van het eiland, waar ook de vuurtoren in het duin staat. De westkust slijt sterk door wind, golven en stroming. Bij de strandopgang staat een waarschuwingsbord met erosie! Vooral in de omgeving van paal 2 is het strand smal en laag, maar om de 3-4 jaar wordt er nieuw zand aangebracht door Rijkswaterstaat. Dit gebeurde ook in 2023. Door golfbrekers van basalt aan te leggen en grote hoeveelheden zand op te spuiten probeert Rijkswaterstaat het afkalven van het duin koste wat kost tegen te houden. Zonder het extra zand zou de kustlijn zich gemiddeld 1 meter per jaar landinwaarts verplaatsen. Het duin is er breed genoeg; alleen de ‘beachclub’ zou verdwijnen als de natuur z’n gang zou gaan. Wij drinken er een kop koffie nu het nog kan.
dynamischkustbeheer/documents/h2o-1305-09_ameland_kustbeheer.pdf
Aanlanding van het Bornrif
Verder fietsend naar het Noordwesten komen we een bijzonder fenomeen tegen: aangroei van het eiland doordat een zandplaat (het Bornrif) verbonden is geraakt met de Lange Duinen. Uit de voormalige inham is een duinmeer ontstaan en op het Bornrif hebben zich nieuwe duintjes ontwikkeld. Op de plattegrond is te zien hoe de ontwikkeling hiervan de afgelopen decennia is gegaan. Vlakbij het fietspad is een vogelkijkhut met uitkijk op het duinmeer, een vogelparadijs. Vanaf de vogelkijkhut fietsen we door de duinen naar het Oosten; halverwege Nes staan we even stil en kijken uit op natuurreservaat Hagedoornveld waar we een paar bruine kiekendieven zien zweven.
Het Woeste Oosten
We fietsen langs de camping en de appartementencomplexen van Nes en gaan verder Oostwaarts. Na Buren passeren we nog een stukje duin vóór we bij de Stuifdijk komen. Vanaf het fietspad onder de Stuifdijk zien we het Neerlands Reid: een kwelder die ontstaan is op de plaats van het zeegat tussen het centrale deel van het eiland en het eilandje Oerd: het is er woest en ledig! Rond 1890 zijn deze delen door een stuifdijk aan elkaar verbonden; aan de waddenkant is een lage kade gemaakt zodat er een begrazingsgebied is ontstaan. Alleen bij extreem hoge waterstanden stroomt het gebied onder. Ons bezoek was begin januari en het was er nat door de vele regenbuien. De gezamenlijke boeren van Buren mogen van 1 mei tot 1 oktober hun vee op dit 560 hectare groot gebied laten grazen. Eén schapenhouder heeft zijn bedrijf ‘De Zoute Weide’ genoemd: de schapen begrazen ook de zoute gewassen als zeekraal, zeeweegbree en kweldergras. Het lamsvlees (‘pré-salé’) wordt als delicatesse beschouwd.
Het Oerd
Het fietspad eindigt bij een ruime houten schuilhut met een openbaar toilet aan de voet van de Oerdblinkert, met 24 meter het hoogste duin van Ameland. Het ligt aan de Waddenkant en vanaf de top heb je een weids uitzicht over de staart van het eiland, de Hon en kun je Schiermonnikoog zien liggen. Rond het Oerd is door de beheerder, It Fryske Gea, een mooie wandelroute uitgezet. We beginnen onderlangs het duin aan de Waddenkant, komen langs rietvelden met een mooi uitzicht over de rietvelden van de Hon. Er zijn wat vlonders in de wandelroute aangelegd, maar door het hoge water was deze tijdens ons bezoek niet begaanbaar zonder lieslaarzen. Het is een uitgestrekt natuurreservaat met o.a. een grote lepelaarkolonie (ca. 300 paar!)
Natuurcentrum Ameland
We fietsen terug naar Nes en eindigen de tocht in het Natuurcentrum Ameland. Indrukwekkend vonden we het skelet van potvis dat gereconstrueerd was en een hele zaal in beslag nam. Ook bijzonder was een panoramische filmvoorstelling over het ontstaan van de Waddeneilanden en natuurlijk veel opgezette dieren. Op de roofvogelafdeling wordt een video vertoond waarin je Johan Krol in een boom ziet klimmen en havikskuikens ziet ringen! Johan Krol is als ecoloog verbonden aan het Natuurcentrum. In een gesprek met hem komen we tot de conclusie dat Ameland groeit. Niet alleen met recreatieparken, maar ook met veel nieuwe natuur. ‘Die nieuwe natuur is heel bijzonder, maar je hoeft niet perse naar het Oerd of het Bornrif te gaan om mooie natuur op Ameland te zien. Ook hier rond Nes kun je verrast worden!’ We maken een afspraak om in het voorjaar samen een wandeling rond het Hagedoornveld te maken.
Praktische informatie:
De fietspaden langs de Waddenkust en langs de stuifdijk lopen aan beide kanten van de dijk, waar je bij stevige wind van kunt profiteren, maar vergeet niet af en toe over de dijk te kijken!
Ter voorbereiding was de Natuurgids Wadden heel behulpzaam: Dirk Hilbers Crossbill Guide Wadden ISBN: 9789491648236
Tekst en fotografie: Gert van der Laan
