Op zoek naar de kunst van het schilderen van het duin, zocht Gert van der Laan duinschilders op. Hoe gaan ze te werk, hoe schilder je duinzand en wat is hun mooiste duin? Een gesprek over schildertechniek, schoonheid en de wereld in het duin dat de moeite waard is om lief te hebben en zuinig op te zijn.
Ab van Overdam kreeg zijn opleiding aan de Kunstacademie in Den Haag en de Ecole des Beaux Arts te Parijs. Werk van hem is aangekocht door onder meer de ING Collectie, het Katwijks Museum en Museum Voorlinden. In 2016/17 exposeerde het kunstenaarsechtpaar Ab van Overdam en Lux Buurman in het Katwijks Museum. ‘Vondsten en Vergezichten’ was de titel, verwijzend naar de boodschap van hun werken: één van schoonheid, van een wereld die de moeite waard is om lief te hebben en zorgvuldig mee om te gaan.
Koepeleffect
In de duinen maakt Ab schetsen en foto’s ter ondersteuning. Hij schildert niet buiten, ‘en plein air’, maar in zijn atelier creëert hij een duinlandschap, schilderend vanuit zijn geheugen. Dit doet hij in het voetspoor van de oude meesters, die hij nauwkeurig bestudeerd heeft. Door verschillende lagen over elkaar aan te brengen ontstaat een prachtige verdieping van de kleuren.
Zijn vrouw Lux Buurman, met wie hij het atelier deelt, heeft een Schilderboek geschreven, de vrucht van de lange onderzoek- en onderwijspraktijk van het schildersechtpaar. Het gaat in op schildertechniek en beeldende principes zoals het schilderen van de lucht waarbij de suggestie van een koepel wordt opgeroepen door het verloop van de kleur van hoog in de lucht donkerder en naar de horizon bleker. Vrij naar Johan Cruijff: ”als je iets weet, ga je het zien”, het koepeleffect: kijk maar eens naar de lucht buiten en naar bijgaand schilderij.
Hoe schilder je duinzand?
Gevraagd naar de kleur van het duinzand ontstaat een discussie over de samenstelling van de grondlaag, de ‘imprimatura’: rauwe omber, een weinig gele oker en titaanwit of cobaltviolet erbij?
“De grondlaag is het vangnet voor de kleuren die er overheen komen’ doceert Lux. ‘En de onderschildering, waarin de vorm, de compositie en de belichting van het schilderij worden onderzocht: de voorbereiding tot het afschilderen in kleur. Een recept hiervoor is te complex.”
Het begrijpen van de schildertechniek van de oude meesters is wat te hoog gegrepen voor een eenvoudige duinliefhebber.
Schilderplezier
De ritmische afwisseling van vlakken duinzand en begroeiing kenmerkt duinschilderijen van Ab. In de afwisseling van mossen, lage begroeiing, struiken en zanderige duinpannen ziet hij bijna abstracte patronen. ”Compositie is belangrijker dan de journalistieke registratie van de feitelijke gebeurtenis. Ab heeft poëzie in zijn werk”, zegt Lux als we het over schilderen vanaf foto’s hebben. ”Ergens stond zo’n paaltje in het duin, ik zet het in het schilderij op de compositorisch juiste plaats. En er moet altijd zand in”, merkt Ab op; waterpartijen komen op zijn duinschilderijen niet voor.
Het mooiste duin?
Dit is een lastig te beantwoorden vraag, maar Ab en Lux struinen graag door Kijfhoek en Bierlap, onderdeel van Meijendel bij Wassenaar. Een wonderschoon rustig paradijs. Voor Kunstnet heeft Auke Hamers een prachtig portret van het schildersechtpaar gemaakt. In deze film ‘de Hof’, die op YouTube te vinden is, lopen ze door dit duin en picknicken op een duinrand in dit gebied.
Duinwater
Naast duinlandschappen schildert Ab de laatste jaren steeds meer waterschilderingen. Van ‘droge Ab naar natte Ab’ wordt deze ontwikkeling wel beschreven. Waterplanten deels boven- en deels onderwater spelen een spel met de weerspiegeling van door wateroppervlak gebroken zonlicht op de zanderige bodem. Het heldere water uit de natte duinvalleien biedt hiervoor inspiratie. Terug naar de duinen dus..
Tekst: Gert van der Laan
