Groengele bloemen van bloeiende groenknolorchis (Liparis loeselii) door Ronald van Wijk
Een bijzondere groep planten langs de kust in beeld
Wist u dat ons land ruim 40 soorten wilde orchideeën telt en een groot deel ook in de duinen groeit? Van medio april tot eind augustus zijn ze in hun volle glorie te bewonderen. In vele soorten en maten. De hoogste tijd voor een nadere kennismaking met deze natuurlijke schoonheid.
Zuidelijk temperament
Het gaat gelukkig goed met de wilde orchidee in de duinen. Door de klimaatverandering zoeken zelfs mediterrane soorten ons land op. Het fijne zaad wordt door de hoge luchtstromen vanuit het zuiden meegevoerd. Zo hebben zich al drie nieuwe soorten in de duinen gevestigd. Een daarvan is de uiterst zeldzame hyacintorchis (orchis is een soortnaam) die vorig jaar voor het eerst in de buurt van Noordwijk is gespot. Zo’n stukje zuidelijk temperament in de duinen voelt bijna on-Nederlands.
Hondskruid door Ronald van Wijk
Meer soorten door beter beheer
De meeste orchideeën houden van vochtige, kalkrijke grond. In veel duinvalleien is de drinkwaterwinning de afgelopen decennia teruggebracht en de grondwaterstand gestegen. Het beheer is daarop aangepast. Soorten die waren verdwenen komen daardoor terug. De bijenorchis en de bokkenorchis zijn bezig met een opmars. Ook de groenknolorchis– een Europese habitatsoort – weer op meerdere plaatsen te zien. Deze orchidee komt in alle regio’s langs de kust voor met de hoogste aantallen op Texel, het Kennemerstrand bij IJmuiden en de Veermansplaat in de Grevelingen. Alleen al het voorkomen van deze soort is een reden om deze gebieden de streng beschermde status van Natura 2000-gebied te geven.
Lokaal massaal
De duinen langs de Nederlandse kust herbergen nog veel meer zeldzame soorten, die lokaal massaal kunnen voorkomen, zoals de dennenorchis bij Schoorl en op Terschelling. De herfstschroeforchis groeit graag op vochtige en vrij voedselarme grond en zie je vrijwel alleen op het onbewoonde eiland Hompelvoet in de Grevelingen en in de Westduinen op Goeree. Daar groeit ook de harlekijn die zich ook in grote getalen bij Schouwen bij de Zoeten- en Zouten Haard, Westhoofdvallei op Goeree en in het Waddengebied laat zien. De duinen van Noord-Holland zijn de enige groeiplaatsen van de uiterst zeldzame vogelnestorchis en de honingorchis. Wijk aan Zee herbergt de grootste populatie hondskruid van ons land, een soort die alleen voorkomt in de omgeving van zeedorpen.
Herfstschroeforchis door Ronald van Wijk
Niet voor in de tuin
Wilde orchideeën zijn erg kieskeurig als het op voeding aankomt. Ze hebben bodemschimmels nodig om te groeien. Als een zaadje op een geschikte plek is geland, groeit de schimmel in het zaadje. Het zaadje haalt zijn bouwstoffen uit de schimmel, zodat het kiemplantje kan uitgroeien. Dit proces duurt soms jaren. Bij een aantal aanverwante soorten ontstaan door kruising ook steeds weer nieuwe hybriden. Deze kunnen ook weer terug kruisen met de oudersoorten, hierdoor zijn ze vaak moeilijk op naam te brengen. Om te voorkomen dat de orchidee wordt geplukt of gerooid voor de handel en eigen tuin wordt de exacte vindplaats van zeldzame soorten vaak niet openbaar gemaakt. Zo kunnen we hopelijk nog generaties lang genieten van deze bijzondere plantengroep.
Leer ze (her)kennen
Meer weten? Download dan hier de speciale zoekkaart van Floron. Zo leert u de orchideeën herkennen. En misschien ontdekt u tijdens een wandeling wel een onbekende soort? Geef dit dan door op waarneming.nl
De Zandmotor ligt voor de kust bij Ter Heijde (ZH). Het is een aangelegde kunstmatige zandbank in de vorm van een schiereiland. Onder invloed van golven, wind en de zeestroming verspreidt het zand zich in de loop der jaren langs de Delflandse kust tussen Hoek van Holland en Scheveningen. Door dit continue proces verandert de zandbank. Het is een uniek experiment in het kader van dynamisch kustbeheer.
Zeehonden
Op de Zandmotor ervaart u een bijzonder zandlandschap. De lage, jonge stuifduinen in dit landschap zijn een mooi contrast met de drukte van Kijkduin en de industrie op de Maasvlakte. Soms waant u zich in een maanlandschap. De lagune trekt veel kust- en wadvogels. Scholeksters en aalscholvers maar ook slechtvalk en sperwer laten zich zien. Op de zandplaat ligt regelmatig een zeehond te chillen.
Zandmotor door Maartje de Sonnaville
Planten zoals zeeraket en biestarwegras bevorderen de groei van embryonale duinen. Naast biestarwegras en zeeraket, is ook helmgras en zandhaver te vinden. In tegenstelling tot veel toeristische stranden komen er namelijk geen beachcleaners op de Zandmotor. U bent hier ooggetuige van het ontstaan van nieuw duin.
Ook maakt de grootte en ligging van de Zandmotor dat er minder verstoring door mensen is. Het ondiepe water in de luwte van de zandbanken en de baai van de Zandmotor is een broedplaats voor leven aan de kust. Dat maakt het ook een goed foerageergebied voor veel kustvogels. En het ligt natuurlijk handig op de route tijdens de vogeltrek. Op waarneming.nl is een indrukwekkende lijst met waargenomen soorten te vinden: https://waarneming.nl/locations/133077/species/
Wandeling
Wandelen kan momenteel rondom de lagune. Een aanrader is om vanuit Kijkduin richting de Zandmotor te wandelen. Na ongeveer 3 kilometer bereikt u de Zandmotor waar u een ronde om de lagune kunt maken. Ook langs de zeereep loopt een mooi pad.
Praktische info
Leuk voor kinderen
Fossielen zoeken. Zoek de kaak van het reuzenhert of de kies van een mammoet. Ze zijn 600.000 jaar geleden uitgestorven toen de Noordzee volstroomde met water. De fossiele resten zijn samen met het zand hier terechtgekomen.
Fietsen
De Zandmotor
Fietsen met uitzicht op zee! Het fietspad tussen Kijkduin en Monster biedt een prachtig uitzicht op de Zandmotor.
Horeca in de buurt
Bij de strandopgangen zijn voldoende horecagelegenheden te vinden (alleen tijdens het strandseizoen, van ongeveer half maart tot begin oktober). Tijdens Corona-tijd is alleen afhaal mogelijk.
Openbaar vervoer
Stap uit bij bushalte Monster, Schelppad met buslijn 31. Of begin uw wandeling in Kijkduin.
Parkeren
U kunt parkeren bij de Schelpenpad/Haagweg, Ter Heijde. Een alternatief is de strandopgang Molenslag, 2684 Ter Heijde. Tijdens het strandseizoen is het betaald parkeren. Een ander alternatief is parkeren in Kijkduin (parkeerterrein Machiel Vrijenhoeklaan).
Net ontwaakt uit de winterslaap en met een beetje geluk nu te zien: de levendbarende hagedis. Niet te verwarren met de zandhagedis die veel algemener voorkomt in het Nederlands duingebied. De levendbarende hagedis behoort tot de kleinste reptielsoort van Nederland. Gemiddeld wordt hij 13 tot 14 cm lang en drie tot vier jaar oud. In de koude leefgebieden van Noord-Europa en Rusland tot aan het warme Middellandse Zee gebied voelt hij zich thuis. In Nederland gedijt hij goed in het binnenduin met lage begroeiing.
Leefgebied van de levenbarende hagedis
Vanaf begin april komt deze hagedis tevoorschijn om te paren. Zoals de naam al aangeeft brengt dit reptiel haar nakomelingen op een bijzondere manier ter wereld. Het vrouwtjesdier legt vanaf eind juli tot eind augustus 3 tot 8 eieren. De jongen werken zich vervolgens door de schaal naar buiten. Deze hagedis voedt zich voornamelijk met insecten en ook wel met slakken en wormen. Zijn natuurlijke vijanden zijn vooral roofvogels en kraaien, in mindere mate vossen, slangen, honden en katten.
De duinen van Terschelling en Zeeland
Staart levendbarende hagedis door Nico van Kappel
Je komt dit reptiel vooral tegen in een vochtig gebied met open begroeiing, zoals op de zand-, heide- en veengronden in het oosten en zuiden van ons land; in duingebied alleen in Zeeland en op Terschelling. De Zeeuwse duinconsulent John Beijersbergen heeft er een geoefend oog voor ontwikkeld. “Bij ons op Schouwen vormen de oude binnenduinen een geschikt leefgebied. En ook in de stenige omgeving van de oude dijken voelt hij zich thuis. Je krijgt hem meestal te zien als hij zich koestert in de zon. In deze tijd van het jaar let ik er in het bijzonder op.”
Naderende wandelaar
Op een zonnige dag in de lente of zomer trekt dit reptiel er graag op uit. Vooral op de eerste zonnige dag na een regenperiode. Met een beetje geluk kun je de levendbarende hagedis zien of horen. Vaak beperkt de waarneming zich wel tot geritsel, want zodra hij de bodemtrillingen voelt van een naderende wandelaar schiet dit vliegensvlugge beestje weg.
Versnippering en stikstofneerslag
De levendbarende hagedis is een kwetsbare soort die in aantal gestaag afneemt. Hij staat vermeld op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten. Versnippering van de leefgebieden en toename van hoog struweel door stikstofneerslag zijn de grootste bedreigingen.
Wat doet Duinbehoud?
Stichting Duinbehoud zet zich in om het leefgebied van de levendbarende hagedis te verbeteren door:
Het openhouden van vochtige duinvalleien door maaien en klepelen.
Het realiseren van ecologische verbindingen, bijvoorbeeld over de dammen tussen de (schier)eilanden van de Zeeuwse Delta.
Tien jaar jaar de grote branden zijn De Schoorlse Duinen veranderd in een afwisselend natuurlandschap. Nieuwe planten en dieren, waaronder de streng beschermde rugstreeppad, vestigden zich in het gebied. Stichting Duinbehoud is blij met dit snelle herstel.
Duinbranden
Schoorl Mariavlakte door Theo Baas
Tussen 2009 en 2011 woedden enkele duinbranden in de Schoorlse Duinen. Een gebied van 270 hectare werd getroffen, waaronder stukken naaldbos, loofbos en heide.
Na de branden heeft Staatsbosbeheer de Schoorlse Duinen ontwikkelt tot een gevarieerd landschap met droog duingrasland, natte valleien, heiden, meren en poelen. In 2016 begonnen de herstelwerkzaamheden, waarbij het verbrande naaldhout werd verwijderd en sommige valleien zijn geplagd om ze natter te laten worden. Daarna gaf zandverstuiving het gebied verder vorm.
Buntgras en zandblauwtje
De kale zandvlakten zijn inmiddels begroeid met plantensoorten die passen bij het gewenste duingrasland, zoals buntgras, zandzegge, schapenzuring en zandblauwtje. In de vochtige delen ontstaan heidegebieden met kenmerkende planten, waaronder dopheide en de vleesetende ronde zonnedauw. In de poelen komt het oeverkruid voor, een zeldzame plant van voedselarme vennen en duinmeertjes.
Bruine kikkers, rugstreeppadden en libellen gebruiken de poelen om hun eieren af te zetten. De bloemrijke duingraslanden zullen nieuwe vlindersoorten lokken, zo is de verwachting. Boomleeuweriken, nachtzwaluwen en zandhagedissen profiteren al van het afwisselende landschap met open duinen.
Bruine kikker
Toename soorten kenmerkend voor kalkarme duinen
Consulent Theo Baas van Stichting Duinbehoud voor de regio Bergen, Egmond en Schoorl is enthousiast over de veranderingen: ‘Binnen een tijdsbestek van tien jaar zijn soorten die kenmerkend zijn voor kalkarme duinen duidelijk toegenomen. Dit project laat zien dat de omvorming van naaldbos naar een open duingebied heel bijzondere natuur kan opleveren. We zijn benieuwd naar de verdere ontwikkelingen en houden het nauwlettend in de gaten.’
Om onze donateurs zo goed mogelijk van dienst te zijn, zodat de donaties makkelijk en vlot verlopen zijn wij op zoek naar een communicatieve vrijwilliger voor het onderhouden van de contacten met de donateurs en het bijhouden van de administratie. Je bent het visitekaartje van Stichting Duinbehoud en hebt contact met onze donateurs waar zij een goed gevoel aan overhouden. Je bent ook verantwoordelijk voor de bijbehorende administratieve werkzaamheden. Dit is het verzenden van proefnummers van DUIN, het inschrijven van nieuwe donateurs en het bijhouden van de donateursadministratie. De tijdsbesteding die we van je verwachten is gemiddeld twee uur per week.
Wat zoeken wij en wat ga je doen?
Je kunt goed in een team werken en bent zelfstandig;
Je bent klantvriendelijk en sociaal;
Je kunt nauwkeurig werken en een administratie bijhouden.
Je communiceert open en vriendelijk per telefoon en e-mail met donateurs;
Je verzorgt de administratie van gegevens van donateurs.
Waar kom je te werken?
Duinbehoud is een kleine ambitieuze natuurbeschermingsorganisatie met lef, waar natuur én de mens centraal staan. Vind je het leuk om je in te zetten voor de duinen en wil je graag je deskundigheid delen, dan zien we graag je reactie tegemoet. Een deel van het werk kan uitgevoerd worden vanuit huis, een deel vanuit het kantoor in Leiden.
Stuur je reactie naar Kaja van Rhijn via kaja@duinbehoud.nl of (071) 514 37 19
