Broedonderzoek: hoe gaat het met de nachtegaal in Meijendel?
Als je eind april, begin mei door de duinen van Meijendel wandelt is hij niet te missen: de uitbundige zang van de nachtegaal. Nergens in Nederland komen zoveel nachtegalen voor als hier. Bioloog Herman van Oosten doet tijdens het broedseizoen 2021 onderzoek naar de populatieontwikkeling in het gebied.
De nachtegaal hoort bij de beste zangers van Nederland. Maar afgezien van die zang is het een onopvallende vogel die een stiekem bestaan leidt. Hij houdt van dichte struiken waarin hij zich kan verstoppen. Liefst met een open onderlaag om in rond te scharrelen en een bosje brandnetels om een nest in te bouwen. Het duinlandschap in Meijendel biedt zulke vegetatie volop en is daardoor ideaal voor de nachtegaal.
Buiten de duingebieden is de geschikte begroeiing grotendeels verdwenen. De onderlaag groeide op veel plekken dicht met braamstruiken. Mede daardoor is de nachtegaal sinds de jaren tachtig landelijk sterk in aantal afgenomen. Zo niet in Meijendel. Daar leven zo’n 300 tot 400 broedpaartjes, schat duinconsulent en lid van Vogelwerkgroep Meijendel Adri Remeeus. En dat aantal is al tientallen jaren constant, ondanks de veranderende vegetatie en de introductie van grote grazers: koniks en gallowayrunderen.
Houdt het succes van de nachtegaal in Meijendel in de toekomst stand? Bioloog Herman van Oosten is dit voorjaar gestart met een broedbiologisch onderzoek dat meer inzicht moet geven. In opdracht van beheerder Dunea kijkt hij welke invloed landschapsbeheer, en met name begrazing door vee, heeft op de populatieontwikkeling.
Camera’s en kleurringen
Om de invloed van beheer te bestuderen, vergelijkt Herman broedende nachtegalen in open, dichte, begraasde en onbegraasde delen van het gebied. In elk van die vegetatietypen gaat hij op zoek naar een stuk of tien nesten. Daar hangt hij onder andere camera’s op om alle activiteit te kunnen volgen. Zo hoopt hij tegelijk meer te leren over het broedgedrag van de nachtegaal, want daar is nog weinig over bekend.
Daarnaast krijgen jonge nachtegalen kleurringen zodat ze gevolgd kunnen worden. Hoe vergaat het ze in hun eerste jaar? Overleven ze de trek naar Afrika? Keren ze daarna terug naar Meijendel of vinden ze ergens anders een nieuw thuis?
Het opsporen van die nesten is nog niet eenvoudig. Herman: ‘Ik zie het als een persoonlijke erezaak om de nesten zo vroeg mogelijk te vinden, nog voor de eieren zijn uitgekomen. Maar dat is lastig door die dichte struiken. Als er eenmaal jonge vogels zijn, is het makkelijker. In het begin gaan de ouders nog heel voorzichtig te werk om voedsel naar hun jongen te brengen. Maar na een tijdje worden ze nonchalanter en kun je ze naar het nest volgen.’
Tapuit
Eerder onderzocht Herman een andere typische duinvogel: de tapuit. Toen Herman dat onderzoek begon, was de tapuit al een zeldzame verschijning geworden. ‘De komst van de vos in de duinen heeft de tapuit geen goed gedaan. Maar die vos is niet de oorspronkelijke oorzaak van de achteruitgang. En inmiddels was het te laat om die echte oorzaak te onderzoeken.’
Een vergelijkbaar scenario willen Herman en Dunea bij de nachtegaal voorkomen. Nu is de soort nog algemeen in Meijendel. Als uit het onderzoek blijkt dat begrazing ongunstig is voor de nachtegalen, kan Dunea op tijd met beheer sturen. Dan blijft de populatie in elk geval in stand. Natuuronderzoeker Harrie van der Hagen van Dunea: ‘De nachtegaal is de iconische vogel van Meijendel en als beheerder voelen we een verantwoordelijkheid. Als we door een wijziging in het beheer de nachtegaal kunnen helpen, dan doen we dat.’
In december dit jaar worden de eerste resultaten verwacht. Dan bepaalt Dunea ook of het onderzoek wordt verlengd. Is dat het geval, dan gaat Herman ook andere typische struweelvogels van Meijendel onderzoeken, zoals grasmus en fitis.
Met dank aan Herman van Oosten (Oenanthe Ecologie), Harrie van der Hagen (Dunea) en Adri Remeeus (Stichting Duinbehoud en Vogelwerkgroep Meijendel).
