Afgelopen november is drinkwaterbedrijf Dunea in het westen van Berkheide in de omgeving van de bekende ‘Muur’ gestart met werkzaamheden om de drinkwaterproductie uit te breiden. Een bestaande winning wordt gerenoveerd en verlengd, en er wordt een nieuwe infiltratieplas aangelegd. Binnenkort gaat Staatsbosbeheer hier aan de slag om vochtige duinvalleinatuur te herstellen in de nabijgelegen Dichtedel. Het open duinlandschap wordt hersteld door opslag van bomen en struiken weg te halen en de dikke humuslaag van de bodems te verwijderen. Het reliëf van de valleibodem wordt hersteld en afgestemd op de toekomstige grondwaterstanden. Op deze manier kunnen zich hier in de komende jaren soortenrijke vochtige duinvalleivegetaties ontwikkelen met orchideeën, parnassia en bitterling zoals deze door natuurherstel in de afgelopen vijftien jaar ook elders in Berkheide zijn ontstaan.
Intensief overleg
Foto: Henk Jan van der Klis
Over deze plannen – zowel voor waterwinning als voor natuur – is intensief overlegd door Dunea, Staatsbosbeheer, Stichting Duinbehoud en Stichting Berkheide Coepelduynen. Er zijn afspraken gemaakt over maatregelen om schade aan bestaande natuur zo veel mogelijk te beperken en het waterwinproject goed af te stemmen op het valleiherstel in de Dichtedel. Ook zijn afspraken gemaakt over herstel van de iets noordelijker gelegen Bendel in de komende jaren. Om dit mogelijk te maken wordt een nabijgelegen winning deels opgeheven. Om deze afspraken te ‘borgen’ zijn ze vastgelegd in een juridische overeenkomst tussen de natuurbeschermingsorganisaties en Dunea.
Dat wij akkoord zijn gegaan met deze uitbreiding van de waterwinning is niet vanzelfsprekend. In het verleden hebben we vaak bezwaar gemaakt tegen dergelijke uitbreidingen. In dit geval vonden we de voordelen echter opwegen tegen de nadelen.
Dit artikel verscheen in onze nieuwsbrief DuinTopics. Wil jij ook op de hoogte blijven van het laatste nieuws rondom de kust? Klik hier en schrijf je in.
We lezen het regelmatig in de krant: het gaat slecht met de natuur in Nederland. Jaarlijks rapporteren diverse onderzoeksinstituten over de toestand van de natuur. Keer op keer concluderen ze dat het slecht gaat en dat het herstel van de natuur slechts langzaam verloopt. Vorige week berichtte ook het milieuagentschap van de Europese Unie in het rapport “State of Nature 2020” over de slechte toestand van de natuur. De conclusie van het milieuagentschap is helder: “Niet-duurzame land- en bosbouw, stedelijke wildgroei en vervuiling zijn de belangrijkste oorzaken van de drastische achteruitgang van de Europese biodiversiteit, die het voortbestaan van duizenden diersoorten en habitats bedreigt.”
Voor Stichting Duinbehoud is dit reden om haar beleid te herijken en opnieuw te zoeken naar mogelijkheden voor natuurherstel. Deze week presenteert zij een nieuwe visie met de titel “Samen voor de kust, Duinbehoud voor mens en natuur”.
Behaalde successen
De afgelopen jaren zijn er wel degelijk successen geboekt in het Nederlandse duingebied. Waterleidingbedrijven ontwikkelden zich in de afgelopen veertig jaar tot deskundige beheerders van de natuur in de duinen. Ze hervormden de waterwinning in de duinen, waardoor een belangrijke bron van verontreiniging verdween. Er is ook flink geïnvesteerd in het herstel van vochtige duinvalleien.
Jong duin op Texel door Sytske Dijksen – Foto Fitis
Langs het strand heeft dynamisch kustbeheer zijn vruchten afgeworpen. Beheerders staan meer zandverstuivingen toe, zodat het duingebied zich kan verjongen. Op veel plaatsen langs het strand vervangen natuurlijke duinen nu de strakke zanddijk. Met name de pionierplanten en kruidenrijke vegetaties profiteren van het nieuwe beleid. Ook het actieve beheer van de terreinbeheerders met plaggen, maaien en begrazen heeft geleid tot meer variatie en een hogere biodiversiteit in het duingebied.
Terugdringen van stikstofdepositie
Maar er zijn nog steeds grote knelpunten voor de natuur in het duingebied. Een van de belangrijkste daarvan is de stikstofdepositie. Dagelijks komen grote hoeveelheden stikstof via de lucht in het duingebied terecht. Daardoor overwoekeren snelgroeiende plantensoorten als duinriet, braam en duindoorn de soortenrijke kruidenvegetaties.
De vermindering van de stikstofdepositie is voor Duinbehoud een belangrijk speerpunt. Dit kan door:
om te schakelen naar een duurzame landbouw die minder gericht is op de export en de vleesproductie;
grote vervuilers, zoals Tata Steel en de kolencentrales, aan te pakken;
vol in te zetten op de energietransitie: energiebesparing, elektrisch rijden en de productie van elektriciteit uit zon en wind.
Ruimte voor de natuur
De toename van verstedelijking en toerisme legt een grote druk op het duingebied en maakt het herstel van de biodiversiteit er niet makkelijker op. Ook de grootschalig aangeplante naaldbossen in sommige duingebieden belemmeren het herstel van de duinnatuur. Een tweede speerpunt voor Duinbehoud is daarom om de natuur weer de ruimte te geven.
Aan de zeezijde kan kustverbreding met zandsuppleties nieuwe ruimte scheppen voor de natuur. De Zandmotor voor de kust van het Westland is hiervan een mooi voorbeeld. Aan de landzijde kan nieuwe natuur worden aangelegd in voormalige landbouwgronden. Daarnaast ziet Duinbehoud mogelijkheden om samen te werken met agrariërs aan een natuurinclusieve landbouw. Recreanten profiteren ook van de extra ruimte voor de natuur. Een wandeling in de natuur geeft rust en is goed voor de gezondheid.
Budget voor beheer
Tapuit door René van Rossum
Het herstel van de biodiversiteit vraagt om een ruimer budget voor het beheer van het duingebied. Terreinbeheerders moeten nu vaak nog de laatste euro’s bij elkaar schrapen om rond te komen. Dat gaat niet alleen ten koste van de biodiversiteit, maar ook van het onderhoud van paden en recreatieve voorzieningen. Ook daar geldt dat een extra investering in de natuur niet alleen ten goede komt aan de biodiversiteit, maar ook voordelen oplevert voor recreatie en natuurbeleving. Het budget voor natuur en landschapsbeheer is tussen 2000 en 2015 gedaald van 0,17% naar 0,14% van het BBP (bron: CBS). Een daling van bijna 20%. Duinbehoud streeft ernaar om dit budget structureel op het niveau te krijgen van 0,2% van het BBP.
