Waarom bomenkap in de duinen soms een goede zaak is

Zonsopkomst in duinen door Ronald van Wijk
Zonsopkomst in duinen door Ronald van Wijk

Iedereen houdt van bomen, ook wij bij Duinbehoud. Bomen zijn prachtig en goed voor het klimaat. Bossen vormen de leefomgeving voor veel vogels en andere diersoorten. Daarom willen we meer bomen in Nederland. En toch vinden we dat het voor sommige duingebieden en op bepaalde plekken soms beter is bos te kappen. Waarom?

Waarom zijn duinen zo belangrijk?

Laten we eerst even kijken waarom de duinen zo belangrijk zijn. Gezonde duingebieden zijn van levensbelang voor bescherming tegen de zee. Hoge duinen langs de kust beschermen ons tegen de zeespiegelstijging. Ook de diepte van duingebieden is van belang om de zee op afstand te houden. Dicht achter de zeereep is open ruimte – grijze duinen, genoemd naar de mossen en korstmossen die er groeien – van belang om zand en zout toegang te geven. Op andere plekken – meestal dieper landinwaarts –  heeft de zee minder invloed en kunnen o.a. bossen tot ontwikkeling komen.

De Nederlandse duinen zijn natuurgebieden met de hoogste biodiversiteit in ons land. Een hoge biodiversiteit wil zeggen dat er veel verschillende dier- en plantensoorten, micro-organismen en schimmels aanwezig zijn. Biodiversiteit is belangrijk voor onze voedselvoorziening en onze gezondheid, maar ook voor de natuur zelf. De biodiversiteit staat wereldwijd onder druk, ook in Nederland. Dat komt bijvoorbeeld door een overmaat aan stoffen – zoals stikstofoxiden – die wij produceren en die terechtkomen in de natuur. Een tweede reden waarom duinen zo belangrijk zijn is dus behoud van de biodiversiteit.

Hoe houden we duingebieden gezond?

We houden de duinen het best gezond door dicht bij hun oorsprong te blijven. Dat betekent: hoge duinen direct langs de kust, met soms een doorbraak die wind en zee de ruimte geven. De mens kan een handje helpen. Dat deden we in het verleden door helm aan te planten om duinvorming te stimuleren. De kunstmatige kerven die we nu op sommige plekken aanleggen, helpen wind en zee juist om achter de zeereep te komen.   

De open ruimte achter de zeereep is van belang om zand en zout de duinen in te kunnen verplaatsen. Dat leidt tot prachtige duingraslandnatuur met een hoge biodiversiteit. Als die open ruimtes er niet zijn omdat er ooit bomen zijn geplant of het gebied is dichtgegroeid dan worden de natuurlijke veerkracht van de duinen en de biodiversiteit minder. En soms moeten we ze dan weer open maken!

Wat dieper in het duingebied is bos prachtig. Duinbossen beschermen huizen en dorpen tegen zandoverlast en zijn goed voor andere dier- en plantensoorten dan de open vlaktes dichtbij zee. We hebben dan liever geen bossen met maar één soort bomen, maar gemengde bossen met verschillende boomsoorten en open ruimtes voor ondergroei van kruiden en struiken. Gevarieerde bossen leveren naast bescherming ook biodiversiteit!  

Samen vormen open duingraslanden, heidevelden en duinbossen een gezond duingebied. Ieder op hun ‘eigen plek’. Er zijn geen ijzeren wetmatigheden om te bepalen wat waar het beste past, maar het is goed om te luisteren naar de wetten van de natuur en daarnaast ons gezond verstand te gebruiken.

Leren van de praktijk

De discussie over bomenkap speelt de laatste jaren sterk in de bossen nabij Bergen en Schoorl en het Noord-Hollands duinreservaat. Daar staat nog veel aangeplant naaldbos met weinig variatie in boomsoorten. Juist bij Schoorl zijn mooie praktijkvoorbeelden van wat er gebeurt als duinbos verdwijnt. In een artikel in het winternummer van Duin in 2021 staat een onderzoek naar de open gebieden die zijn ontstaan op plekken waar bos is verdwenen door bosbranden. Conclusie: er ontstaat binnen tien jaar een heel gevarieerd duinlandschap, met natte en droge duinvalleien en een hoge biodiversiteit. Planten die verdwenen waren keren terug evenals veel vogels, hagedissen, sprinkhanen en bijen die leven in het open duinlandschap.

Samen evalueren

Recenter is bij Schoorl het Van Steijnbos gekapt. Andere bospercelen worden geleidelijk omgevormd naar gemengd loofbos of behouden als naaldbos. Het is goed om nauwkeurig te kijken wat de effecten zijn van het openmaken of juist laten staan van bossen en zo te leren van de praktijk. Liefst met deskundigen en natuurliefhebbers samen.

Voor bomen die worden gekapt, moeten we elders nieuwe bossen aanplanten. En we moeten ervoor zorgen dat andere negatieve effecten afnemen, zoals de hoeveelheid stikstof. Ook dat zijn uitgangspunten die de warme instemming hebben van Duinbehoud.

Gerelateerde berichten

In Hoek van Holland wordt een omvangrijk natuurherstelproject uitgevoerd door het Zuid-Hollands Landschap.
Het klinkt tegenstrijdig: duinen versterken door er kerven in te maken! Toch is dat wat Rijkswaterstaat, waterschappen en duinbeheerders af en toe doen. Het is wel maatwerk, de ene kerf is de andere niet!
Zandhaarmos is een soort mos dat je op veel plaatsen kunt zien; vooral in droge heide, zandverstuivingen en open zandige plekken.