Langs buitenplaatsen, binnenduinrand, de duinen van Heemskerk en het zeedorpenlandschap bij Wijk aan Zee.
Auteur: Gert van der Laan.
Bij station Beverwijk wacht Hans Turlings, duinconsulent, me op. We lopen samen richting Velserweg en hebben rechts zicht op het Meerplein. “Daar was vroeger de haven van Beverwijk, die vanaf het IJ goed bereikt kon worden. Amsterdamse kooplieden en regenten lieten aan de oevers van de Wijkermeerpolder een zomerverblijf bouwen. En de tuinders uit Beverwijk en Heemskerk konden via die route hun aardbeien en fijne groentes in Amsterdam verkopen. De Wijkermeerpolder is pas in de 19e eeuw drooggelegd, samen met de aanleg van het Noordzeekanaal. Hans, die ook OerIJ gids is, haalt topografische kaarten tevoorschijn. Vergelijking van de kaarten uit 1840 en nu laat zien hoe ingrijpend deze regio veranderd is door het sluizencomplex, de staalfabriek en woningbouw.
Langs de buitenplaatsen
We lopen langs de Velserweg vóór het herenhuis Akerdam met het theekoepeltje dat uitzicht bood op het Wijkermeer. Akerdam is een buitenplaats met boomgaarden, moestuinen, een prieel en een duiventil. We steken de Vondellaan bij het Rode Kruis Ziekenhuis over, gaan achter het Jachthuis Beijerlust langs en lopen naar de buitenplaats Scheijbeeck.”
De beek vormde de grens tussen de Gemeente Beverwijk en Velzen en loopt onder de hofstede Scheijbeeck door. De meanderende beek is onder invloed van de Franse tuinmode ca. honderd jaar geleden rechtgetrokken. De oevers werden versterkt met jeneverkruiken, vandaar de bijnaam ‘kruikenbeek’. Bij de recente restauratie hebben jenever drinkende burgers belangeloos het tekort aan kruiken aangevuld.
Achter Park Scheijbeeck ligt villa Beeckzangh, de villa waar Gorter zijn gedicht Mei begon. De Scheijbeeck is een Duinrell die we nu stroomopwaarts gaan volgen. De route is gemarkeerd met paaltjes met een groen bladvormig embleem.
Vanaf Park Scheijbeeck wandelen we via het Nachtegalenlaantje langs de nieuwe Binnenduinrandweg die de originele Scheijbeeck heeft doorsneden. De beek ontspringt in het duingebied waar nu de staalfabriek is gevestigd. De kunstenaar Paul de Kort maakte een kunstwerk van golfjes in staal aan weerszijden van de weg met daarop fragmenten van het gedicht Beeckzangh van Vondel en De Mei van Gorter.
We lopen langs een kinderboerderij door naar het park Westerhout waar elke lente bosanemonen, vogelmelk, boshyacinten en sneeuwklokjes bloeien. Deze zogenaamde stinzenflora is in de 17e eeuw uit Turkije geïmporteerd om de buitenplaatsen te verfraaien.
Verder lopend steken we de Zeestraat over, lopen langs een begraafplaats, zien wat afgegraven waterlopen en volgen bij een rotonde het fietspad langs de Binnenduinrandweg, het Weduwe van Ligtpad. Daarna 2x links de Hondbosseweg langs. Daar staat de mooi gerestaureerde boerderij Zuid Endt.
Langs de akkertjes
“De route Van Beek als Bron moet je niet al te letterlijk nemen”, waarschuwt Hans. “‘Je loopt weliswaar langs beken en waterpartijen, die soms ondergronds lopen, maar echt stroomopwaarts ga je niet omdat er allerlei menselijke ingrepen gepleegd zijn. Het schone kwelwater uit de duinen is immers onontbeerlijk voor de kwaliteit van de gewassen op de tuinderijen.
Via een stukje duin komen we langs kleine akkertjes die ook wel ‘kroften’ of ‘krochten’ worden genoemd. Op die geestgronden aan weerszijden van de weg zien we perceeltjes met sla, rabarber, snijbloemen en bloembollen. Bij het Laantje treffen we een klein duinrelletje aan. Via de Voorweg lopen we naar de Oudendijk, een van de oudste dijken uit de streek die in de 12e en 13e eeuw is aangelegd om de akkers en weilanden te beschermen tegen het water vanuit het Wijkermeer. Hier is ook de ingang naar het Heemskerkerduin.
Door het duingebied
We gaan het duingebied in en volgen eerst het fietspad richting Wijk aan Zee. Na ca. 600 meter gaan we naar links over een voetpad. Het Heemskerkerduin is een kalkrijk duingebied met een kenmerkende grote variatie aan planten, vlinders en broedvogels. Het gebied tussen het Heemskerkerduin en het pad wordt ook wel de ’Duinen van Boreel’ worden genoemd naar de adellijke grootgrondbezittersfamilie Boreel die vroeger op Landgoed Westerhout woonde.
Het wandelpad voert langs de rand van het terrein van de staalfabriek die hier in 1998 een dompelverzinklijn heeft geïnstalleerd, een gebouw waarin staal voor de witgoedsector en auto-industrie gecoat of geverfd wordt. Het bedrijf heeft geprobeerd om het gebouw aan het landschap aan te passen met mosterdgele verf. Meer naar het westen is het infiltratiegebied van PWN waar water uit het IJsselmeer in de duinen verder nagezuiverd wordt.
Restanten van het zeedorpenlandschap
We verlaten het Heemskerkerduin via de Meeuwenweg en lopen met een boog om Wijk aan Zee. “Hier zie je wat sporen van het vroegere zeedorpenlandschap”, vertelt Hans Turlings, die ook voorzitter is van de ‘Vereniging tot behoud van duinen in en om Wijk aan Zee’. Het zeedorpenlandschap bestaat uit een onregelmatig patroon van voormalige akkertjes, duinrietruigte, struwelen, grasland en open, stuivend duin. Dit landschap kenmerkt zich door een kruidenrijke vegetatie met planten als de blauwe zeedistel, zeewolfsmelk en het zeldzame hondskruid en bijzondere dieren zoals de blauwborst, tapuit en de zandhagedis.
Na de tocht naar het Paasduin, 36 meter hoog, nemen we de bus vanaf het Julianaplein terug naar Station Beverwijk. De bus vertrekt ieder half uur. Je kunt ook teruglopen via het voetpad langs de Zeeweg (5 km), maar dat voegt weinig toe aan de wandeling.
Het is een cultuurhistorische interessante wandeling waarin je soms landschapspijn voelt, door de vele natuur die verdwenen is en de uitstoot van de staalfabriek, maar overheersend is toch de bewondering en verwondering over de mooie duinen en binnenduinrand in dit gebied.
De route
De Beek als Bron wandeling is ontstaan als project van de Stichting Kunst & Cultuur Beverwijk. De brochure met veel cultuurhistorische informatie over deze route is te vinden op https://www.beekalsbron.nl/.
Het is handig om de route te downloaden omdat de routeduiding met paaltjes wat gebrekkig is, behalve in het Heemskerkerduin.. Je hebt voor deze route een duinkaart van PWN nodig; te verkrijgen bij een automaat bij de ingang Oudendijk of digitaal.
De wandelroute: https://routiq.com/nl/route/669284/beek-als-bron-lange-wandeling
Deze wandeling, beter bekend als: BeekalsBron-wandeling, is voorzien van een rijk geïllustreerde gids, en bevat veel info over de cultuurhistorie, flora en fauna. De gids waaruit is gratis verkrijgbaar bij de gemeentehuizen van Heemskerk, Beverwijk en bij museum Kennemerland (woe, za en zo geopend) in Beverwijk.
