Dit najaar stond de wandeling in het strandwallengebied in Zuid-Holland op het programma. Ik had afgesproken met de duinconsulenten aldaar: Wim ter Keurs en Hein Krantz. Voordat we echt aan de wandel gingen, werd ik bijgepraat. De cultuurhistorische landgoederen tussen Den Haag en Leiden zijn aangelegd op de oude strandwallen. Deze zijn 5000 jaar geleden door zeestromingen ontstaan en veel ouder dan de duinen, die in dit gebied vanaf de tweede helft van de 11e eeuw ontstonden. De duinen hebben zich door de wind boven op de strandwallen gevormd. Omdat het de enige begaanbare plekken waren, zijn de strandwallen vanaf het begin bewoond. Met boerderijen, kastelen en bossen.
De wandeling gaat grotendeels over verharde wegen, maar in het najaar is het hier en daar verrassend drassig. Goede schoenen zijn dus belangrijk. We starten de wandeling bij station Voorschoten. Verlaat het station aan de voorzijde en volg linksaf het fietspad (en even later het evenwijdige voetpad) richting Den Haag tot wandelknooppunt 86. Hein wijst mij op de hoge bomen links in de verte. ‘Die staan op landgoed De Horsten.’
Voormalig landgoed Rosenburgh
We lopen rechtdoor en komen op het voormalige landgoed Rosenburgh, nu de Algemene Begraafplaats. Bij knooppunt 36 vervolgen we, met de bocht mee, het grindpad. Hier lopen we langs een slotgracht en door een hakhoutbos. Tot wandelknooppunt 33. Daar gaan we rechtsaf via een kleine brug over een smal pad tot aan het hek. Daar slaan we linksaf een breed pad op: het laantje van Van Wissen. Even later lopen we over asfalt, langs een aantal (nieuwe) huizen en stuiten we op de Veurse weg. Eén van de problemen in dit gebied, vertelt Hein, is een bestaande regeling dat als er kassen verdwijnen er huizen op de grond gebouwd mogen worden. Dat is gedaan om het uitkopen of verplaatsen van de tuinbouwbedrijven te kunnen bekostigen.
Eigendom van De Koninklijke Familie
Links zien we een stenen paal met het opschrift: ‘Eigen jagt van Z.K.H. Prins Frederik’. Op deze manier ‘paalde’ Frederik, de tweede zoon van koning Willem I, zijn jachtgebied af. Dit gebied is al sinds 1838 in bezit van de Koninklijke familie. De naam De Horsten is een samenvoeging van drie Horsten: Eikenhorst, Ter Horst en Raephorst, waarvan de huizen gebouwd zijn op een strandwal.
We gaan rechtsaf en lopen een stuk langs de weg en langs de nieuwbouwwijk Rosenhorst, tot de Terhorsterbrug. Daar gaan we naar links onder de weg door richting Vlietland over de Kniplaan. Vlak voor restaurant De Knip is er een bocht naar links (bordje ‘doorgaand verkeer’). Het pad loopt tot aan De Vliet, een breed water. Wim heeft voorgesteld hier in de Vliet een aantal
opstapplaatsen voor reeën en hazen te maken. De kaden van de Vliet zijn namelijk te steil, waardoor deze dieren soms verdrinken. Duinbehoud heeft Wims voorstel overgenomen en aanhangig
gemaakt bij het Hoogheemraadschap van Rijnland.
Landgoed Duivenvoorde
We lopen terug, gaan weer onder de weg door, dan linksaf tot aan de ingang van Duivenvoorde aan de rechterhand. Over de laan van Duivenvoorde gaan we rechtsaf het landgoed op. Deze prachtige eikenlaan is ontworpen door de bekende landschapsarchitect Zocher, herkenbaar aan de gekromde lijn van de laan. Na het huis gaan we rechtsaf langs een schuur, met aan de rechterkant water. Het is trouwens de moeite waard Duivenvoorde te bezoeken. Vlak bij de ingang vind je ook Hof van Duivenvoorde, een mooie gelegenheid om iets te eten en even uit te rusten.
Wij lopen over een laan met linden het landgoed uit via de ingang op de Horstlaan en gaan meteen linksaf. Links en rechts hebben we zicht op de weiden en de venige strandvlakte. Even later belanden we in een lange tunnel onder het spoor, ooit gemaakt voor de Leidse Baan, de snelweg tussen Leiden en Den Haag die er gelukkig nooit is gekomen, mede door toedoen van Wim als één van de trekkers van de toenmalige Werkgroep Milieubeheer Leiden. Vlak daarna zien we
rechts de moestuin van Ter Horst en het koetshuis met oranjerie (particulier bezit).
Rondom het Jachtslot
Bij de Y-splitsing (knooppunt 88) nemen we de rechterpoot richting Wassenaar-Zuid. Na het bordje Horstlaan 3+6-14 gaan we rechtsaf een brede asfaltweg op. We lopen hier door een bos van doorgeschoten hakhout. Op de T-splitsing gaat onze wandeling rechtsaf, een laan met eiken, en even later lopen we met de bocht naar links langs het Jachtslot. Dit slot werd rond 1850 gebouwd in opdracht van prins Frederik op het fundament van het voorgaande kasteel. Rondom zien we de typische aanplant voor een landgoed: hoge bomen en veel rododendron- en hulststruiken. We lopen door richting een wit huis en gaan daar met de bocht mee over een weg met links en rechts buxushagen.
Hein vertelt dat de strandwal waar kasteel Ter Horst in de 13e eeuw op is gebouwd hier ongeveer 70 meter breed is. Aan de plaats van de dikke bomen is het oude patroon van de aanleg te herkennen met haakse en diagonale paden. Vermoedelijk zijn deze paden rond 1670 aangelegd en
daarmee heeft Ter Horst een van de oudste classicistische plattegronden van Nederland. Over de brug gaan we linksaf, dan nog een brug over en dan lopen we in een beukenlaan. Na de oorlog, vertelt Hein, was er een verschil van mening over welke bomen hier zouden moeten staan. Of beuken of essen. Dan maar allebei. De beuken bleven over, want de essen onder de beuken overleefden het uiteindelijk niet.
Aan de rand van de strandwal
We gaan met de bocht naar rechts. Hier staat een bankje waar we kunnen genieten van het fraaie zicht op de strandwal aan de ‘overkant’ van de vlakte en de boerderijen op de rand daarvan.
Bij de bocht naar rechts kiezen wij een smal paadje
rechtdoor. Rechts is het Stalpertshout. Dit bos werd ooit aangelegd als elzenhakhoutbos, midden 16 e eeuw. In het beheerplan van 1961 werd het bestempeld als natuur en tegenwoordig is het een bosreservaat. We lopen een tijdje over een fraai smal pad tussen de weiden met hier en daar een kleine brug: het Molenpad. Vroeger stond hier de Raephorster Watermolen. We steken hier de strandvlakte over naar de strandwal waar het voormalig kasteel Raephorst op gebouwd was.
Links gaan we een brug over en nu komen we in het park van Raephorst. Dat is ook weer te zien aan de bomen en struiken. We volgen het pad tot de klinkerweg en daar gaan we rechtsaf. Rechts ligt de voormalige rentmeesterswoning en de stallen van Raephorst met een prachtige hoge plataan voor de deur.
Fraaie bomen
We lopen rechtdoor een onverharde weg op en gaan bij de bocht naar rechts. Links staat een giga beuk. Deze boom is samengesteld uit een stuk of zeven afzonderlijke bomen, die samen in één plantgat geplant zijn. Je ziet dat elke boom zijn eigen kroon heeft. We lopen als het ware om de boom heen en komen op een slingerend pad met onder andere berkenbomen. Aan onze rechterhand is een open plek, daar heeft vroeger het kasteel Raephorst gestaan, tegenwoordig onderdeel van De Horsten. Dit landgoed is ruim 400 hectare groot, waarvan 200 met bos is beplant en daarvan is weer 80 hectare voormalig hakhout.
Bij een boogbrug linksaf lopen we een kaarsrechte eikenlaan in. Links is water en bij de volgende brug hieroverheen gaan we rechtsaf. Ineens lopen we over beton. ‘Dit was een startbaan voor V2’s in de Tweede Wereldoorlog,’ licht Hein toe.
We komen op een klinkerweg en verlaten het landgoed via ingang Papeweg. Daar gaan we naar echts en langs de Papeweg terug naar station Voorschoten, ongeveer 15 minuten lopen. Je kunt hier met bus 42, maar die rijdt niet op zaterdag en zondag. Al met al een afwisselende tocht van ongeveer 10 km met veel mooie bomen en bijzonder rijk aan historie.
Door Annelies Boutellier
