
De Zanderij is, zoals de naam doet vermoeden, een voor het zand afgegraven duin. Het zand is vermoedelijk naar Amsterdam vervoerd via de nabij gelegen spoorlijn. Door de afgraving van het zand is de grens tussen duin en zanderij erg scherp en markant, en is als dusdanig goed herkenbaar. Het noordelijke deel is nu nog in gebruik voor bollenteelt. De Zanderij wordt aan drie zijden begrensd door Natura 2000 gebied.
De bollenteelt van de Zanderij
De Zanderij is al heel lang een bollenteelt gebied. Veel van de telers zijn intussen echter naar het noorden van Noord-Holland vertrokken, omdat in dit deel van het Kennemerland de bollenteelt niet meer rendabel is. Op dit moment zijn er nog een paar kleinere percelen in de Zanderij. Omdat alleen grote percelen rendabel zijn, zal er geen waarschijnlijk geen opvolging worden gevonden voor deze bollentelers. Daarnaast hebben de tuinders voor hun bollenteelt liever laag grondwater. En houden natuurgebieden van grondwater wat hoog staat.
Dit alles bij elkaar genomen wordt er op dit moment een beleid voorbereid om de bollenteelt in dit gebied af te bouwen. Hiermee komt de wens van de provincie, gemeente, PWN en natuurorganisaties (waaronder Stichting Duinbehoud) het gebied kunnen ontwikkelen tot natuurgebied, dichterbij.
De Zanderij
De verschillende stakeholders bijna op 1 lijn
Provincie Noord-Holland, gemeente Castricum, gemeente Heemskerk én PWN hebben ieder voor zich de ambitie om in de binnenduinrand meer ‘natuur’ te realiseren. De gemeente Castricum wil vanaf het station dat de Zanderij de poort naar de duinen wordt. PWN bereidt zich voor op een veranderend klimaat met steeds extremere weersomstandigheden. Met natuurontwikkeling in de binnenduinrand wil PWN de zoetwaterbel onder de duinen uitbreiden en beter vasthouden, maar ook de natuur in de binnenduinrand versterken en de biodiversiteit in de binnenduinrand vergroten. Provincie Noord-Holland heeft in het coalitieakkoord ‘Duurzaam doorpakken’ opgenomen dat zij, in het kader van Natuur Netwerk Nederland (NNN), 3000 hectare ‘nieuwe natuur’ wil realiseren. Daarnaast hechten de omwonenden veel waarde aan de openheid van de Zanderij, evenals het bijbehorende zicht op de duinen en behoud van recreatieve mogelijkheden. En dan zijn er nog particuliere grondeigenaren. Zij willen een optimale opbrengst van hun grond, door exploitatie of een bouwbestemming.
De transformatie van Zanderij-Noord
Gemeente Castricum stelt voor de locatie Zanderij-Noord te transformeren van landbouwgrond naar natuurgebied, met de ambitie om hier in te zetten op duinlandschap/nollenlandschap. De structuurvisie Castricum en het project “poort naar de Duinen” benoemen de Zanderij in zijn geheel als overgangsgebied en route naar de duinen. Mensen moeten van het NS-station en de dorpsrand via de Zanderij een prachtige route naar de duinen kunnen lopen. Door de natuur en landschappelijke ambities van PWN, provincie en gemeenten te koppelen ontstaat er een unieke kans op een uniek momentum.
De Compensatieplicht beïnvloedt de snelheid van het proces en kan zorgen voor een groot commitment bij alle partijen. In het algemeen geldt dat mogelijkheden voor een goede compensatie de snelheid van het proces vergroten én de omvang van natuurontwikkeling, waardoor er meer en dus sneller natuurontwikkeling van de grond kan komen.

Een nieuw bos en kruidenrijke hooigraslanden
Projectleider PWN Niels Hogeweg: “Natuur heeft de prachtige eigenschap dat het zichzelf erg goed kan ontwikkelen, aan ons ligt de taak om de beste mogelijke randvoorwaarden te creëren voor een natuurlijke ontwikkeling.” Als het aan PWN ligt zullen de natuurlijke bossen in de binnenduinrand weerbaar zijn doordat ze in een rustig tempo kunnen groeien tot een bos dat past bij de bodem en de locatie. De nieuwe bossen zijn gevarieerd en vormen een geleidelijke overgang naar de al bestaande duinbossen en ook naar de al bestaande omgeving.
De basis van het ontwerp voor Zanderij-Noord ligt in de estuaria van het Oer-IJ met waterstroompjes, vochtige vlaktes en lage duintjes. Binnen de plannen voor Zanderij-Noord is er ruimte voor ongeveer 9,5 hectare natuurlijke bosontwikkeling. Er zal een groot natuurgebied ontstaan met natte kruidenrijke hooigraslanden. Met begrazing wordt het grasland en de begroeiing beheerd. Het bos zal zich vooral ontwikkelen aan de randen van de Zanderij-Noord, zodat er een vrij uitzicht blijft over de natuur vanaf de wegen en paden. Voordat de omvorming kan gaan plaatsvinden, zal er binnen de Zanderij-Noord eerst 30 cm van de voedselrijke bollengrond afgegraven moeten worden, deze wordt dan elders buiten het gebied gebruikt om andere bollengrond op te hogen.
Welke rol speelt TenneT?
Ver voor de kust tussen Egmond en IJmuiden worden door TenneT twee windmolenparken aangelegd. De kabels die de stroom van zee naar land brengen komen bij Wijk aan Zee aan land. Deze stroom wordt verder vervoerd door nieuw aan te leggen kabels die onder Natura 2000 gebied geboord worden. Helaas zijn de boor- en kabellaswerkzaamheden in het gebied onvermijdelijk. De kabels komen uit bij een nieuw te bouwen transformator station bij Beverwijk. Op deze plek stond eerder een bos. Er is met TenneT afgesproken dat zij de schade aan het bosareaal moeten compenseren. TenneT heeft hiervoor geld toegezegd. Dit bedrag zal deels worden gestoken in de omzetting van tuinbouwgrond naar natuurgrond in het Zanderij-Noord project. Dat krijgt hiermee een volledige financiële dekking. Onder voorbehoud dat de Provincie bereid is het gebied in het Natuur Netwerk Nederland op te nemen.
Wat is de rol van Duinbehoud?
Gezamenlijk met andere natuurorganisaties – plaatselijk en provinciaal – praat en denkt Duinbehoud mee in dit project. Adrie Lute van Stichting Duinbehoud: “Duinbehoud participeert actief en constructief, zowel in Wijk aan Zee als in Castricum. Ook wij zien namelijk het belang van de energietransitie, voor een gezondere natuur. Dus we willen meewerken aan dit traject. Helaas is het door werkzaamheden onvermijdelijk dat Natura 2000 gebied enige schade ondervindt. We hebben echt goed naar alle opties gekeken. Ook het transformatie station komt op de best mogelijke plek. Helaas gaat er daardoor een stuk bos verloren. Door de positieve samenwerking tussen de diverse partijen is TenneT enthousiast om de schade ruimhartig te compenseren en samen met de partijen in nieuwe natuurkansen te investeren”.

Wat zijn de vervolgstappen?
Stichting Duinbehoud gaat intern afstemmen en zal het voorgestelde plan in principe steunen in de Castricumse bestuurlijke en politieke behandeling. Hieruit volgt een Kadernota voor het gebied, met naar verwachting een nieuw Omgevingsplan dat in lijn is met de voorgestelde inrichting. Deze Kadernota verwachten wij in de periode van oktober 2020 – februari 2021. Kortom, we zijn er nog niet. Adrie Lute: “Het is een behoorlijk groot traject met een groot aantal stakeholders. Maar alle seinen staan op groen om van de Zanderij-Noord een prachtig stuk natuur te maken. Waar we allemaal nog vele jaren van kunnen genieten”.
Meer informatie over het project is te vinden op: www.behoudzanderij.nl
Dit artikel verscheen in onze nieuwsbrief DuinTopics. Wil jij ook op de hoogte blijven van het laatste nieuws rondom de kust? Klik hier en schrijf je in.